Co to jest cholesterol? (TC)
Cholesterol to woskowata, podobna do tłuszczu substancja, którą wytwarza wątroba. Jest niezbędny do tworzenia błon komórkowych, niektórych hormonów i witaminy D.
Cholesterol nie rozpuszcza się w wodzie, więc nie może być transportowany przez krew . Aby umożliwić transport cholesterolu, wątroba wytwarza lipoproteiny.
Lipoproteiny to cząsteczki zbudowane z tłuszczu i białka. Przenoszą cholesterol i trójglicerydy (inny rodzaj lipidów) w krwiobiegu. Dwie główne formy lipoprotein to lipoproteiny o małej gęstości (LDL) i lipoproteiny o dużej gęstości (HDL).
Jeśli Twoja krew zawiera za dużo cholesterolu LDL (cholesterolu przenoszonego przez lipoproteiny o niskiej gęstości), to masz hipercholesterolemię. Nieleczony wysoki poziom cholesterolu może prowadzić do wielu problemów zdrowotnych, w tym zawału serca lub udaru mózgu. Wysoki poziom cholesterolu zazwyczaj nie powoduje żadnych objawów. Dlatego ważne są regularne badania krwi.
Cholesterol LDL tzw. „zły cholesterol” (LDL-C)
Lipoproteiny o niskiej gęstości (LDL) są często nazywane „złym cholesterolem”. Przenoszą one cholesterol z wątroby do innych narządów. Jeśli poziom cholesterolu LDL jest zbyt wysoki może on odkładać się w ścianach tętnic tworząc płytki miażdżycowe. Płytki miażdżycowe mogą zwężać tętnice, ograniczać przepływ krwi i pękając powodują zakrzep krwi. Jeśli zakrzep krwi zablokuje tętnicę w sercu lub mózgu, może spowodować zawał serca lub udar mózgu.
Cholesterol HDL lub „dobry cholesterol” (HDL-C)
Lipoproteiny o dużej gęstości (HDL) są czasami nazywane „dobrym cholesterolem”. Przenoszą cholesterol do wątroby w celu usunięcia go z organizmu. Prawidłowy – wysoki poziom HDL zmniejsza ryzyko chorób serca i udaru.
Triglicerydy, inny rodzaj lipidów (TG)
Triglicerydy to inny rodzaj lipidów. Różnią się od cholesterolu. Cholesterol jest wykorzystywany przez organizm do budowy komórek i niektórych hormonów, a trójglicerydy wykorzystuje jako źródło energii. Kiedy jedząc dostarczasz więcej kalorii niż potrzebujesz nadmiar energii musi być zmagazynowany ( między innymi pod postacią triglicerydów w komórkach tłuszczowych). Inne przyczyny hipertrójglicerydemii to otyłość, cukrzyca, insulinooporność, nadmierne spożycie alkoholu. Wysokie stężenie triglicerydów jest dodatkowym czynnikiem ryzyka miażdżycy. Stężenie triglicerydów powyżej 500 mg/dL znacząco zwiększa ryzyko ostrego zapalenie trzustki.
Co to jest cholesterol nie HDL (non HDL-C)
Cholesterol nie HDL to nic innego jak stężenie cholesterolu całkowitego, od którego odjęto stężenie „dobrego cholesterolu” HDL. Nie-HDL cholesterol odzwierciedla poziom wszystkich tych cząstek lipidów, które biorą udział w procesie miażdżycowym i mogą się odkładać w blaszce miażdżycowej.
Jak często i kiedy badać?
Badania przesiewowe powinny być wykonywane u osób z co najmniej jednym czynnikiem ryzyka chorób układu krążenia (np. nadciśnienie tętnicze, zespół uzależnienia od tytoniu, cukrzyca, nadwaga, obciążający wywiad rodzinny) oraz u wszystkich mężczyzn >40 roku życia i kobiet >50. roku życia, a także m.in. u osób z chorobą układu krążenia, przewlekłą chorobą nerek lub chorobą o podłożu autoimmunologicznym . Przy prawidłowym lipidogramie wskazane jest powtórzenie badania nie rzadziej niż co 3–5 lat. U osób z hipercholesterolemią po osiągnięciu docelowego stężenia cholesterolu LDL badanie należy powtarzać raz na rok.
Pomiary na czczo czy nie?
Tradycyjnie do oznaczeń lipidów zaleca się pobieranie krwi na czczo. Ostatnie badania systematyczne sugerują jednak, że dla większości parametrów różnica między próbkami pobieranymi na czczo a próbkami pobieranymi nie na czczo jest niewielka. W większości badań w próbkach pobieranych od osób niebędących na czczo stężenie TG było o około 0,3 mmol/l (27 mg/dl) większe. Uogólniając, można więc stwierdzić, że w przypadku większości osób zwiększenie to nie będzie miało znaczenia klinicznego. I rzeczywiście w wielu wytycznych zaleca się pobieranie próbek nie na czczo.
