Podobnie jak bicie serca, regularny wdech i wydech jest czymś, czego zwykle nie zauważasz — dopóki coś nie jest w porządku. Brak tchu może wynikać z szeregu problemów, w tym reakcji alergicznej, ataku paniki lub np. anemii, ale najczęściej przyczyną jest choroba serca lub płuc.
Te dwa narządy są bardzo mocno powiązane, choroba jednego zawsze wpływa na drugi. Około 60% osób z chorobami serca ma również chorobę płuc co sprawia, że różnicowanie problemów kardiologicznych i pulmonologicznych nie jest łatwe.
Przyczyny kardiologiczne
Liczne choroby dotykające układ sercowo- naczyniowy może powodować duszność, czyli uczucie braku powietrza. Ten objaw może pojawić się nagle, na przykład podczas zawału serca lub zatorowości płucnej, która występuje, gdy zakrzep krwi z żyły w nodze lub miednicy i zatrzymuje się w płucu.
Duszność kardiogenna czyli związana z sercem może nasilać się stopniowo z biegiem czasu. Często występują tylko podczas aktywności fizycznej. Możliwe przyczyny to zwężona zastawka aortalna (stenoza aortalna), zaburzenie rytmu serca lub niewydolność serca. Duszność związana z niewydolnością serca często pogarsza się, w pozycji leżącej (orthopnoe). Duszność jest też jednym z podstawowych objawów tamponady serca (ucisk na serce przez płyn w worku osierdziowym).
Problemy z płucami
Kiedy duszności towarzyszy ucisk w klatce piersiowej lub świszczący oddech, przyczyną może być astma. Nasilające się problemy z oddychaniem i uporczywy kaszel szczególnie u osób narażonych na dym tytoniowy oraz SMOG mogą być oznaką przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), która obejmuje przewlekłe zapalenie oskrzeli i rozedmę płuc. W zapaleniu płuc i zapaleniu oskrzeli duszności towarzyszą produktywny kaszel, gorączka i czasami dreszcze.
Inne przyczyny
W wielu przypadkach wyniki badań takich jak prześwietlenie płuc, echo serca spirometria nie umożliwiają znalezienia przyczyny duszności. Jeżeli poważne przyczyny są wykluczone, należy wziąć pod uwagę duszność psychogenną spowodowaną napadami paniki, zaburzeniami lękowymi lub depresją. Duszność związana z wysiłkiem najczęściej bywa jedynie objawem braku kondycji lub nadwagi / otyłości.
Diagnostyka
Duszność jest objawem budzącym lęk, utrudniającym codzienne funkcjonowanie. Postawienie prawidłowej diagnozy umożliwia celowane leczenie, które nie tylko ma na celu poprawę samopoczucia i ustąpienie objawów, ale także wyeliminowanie, nierzadko groźnej dla życia, przyczyny.
Diagnostykę zaczynamy od badań laboratoryjnych:
4 podstawowe to:
- morfologia krwi — wykluczenie anemii
- d-dimery- ich prawidłowy poziom z reguły wyklucza zatorowość płucną (wynik zawsze powinien być oceniony przez lekarza w kontekście objawów klinicznych pacjenta)
- TSH
- NT-pro BNP marker niewydolności serca prawidłowe stężenie wyklucza klinicznie jawną niewydolność serca.
Badania obrazowe i czynnościowe:
- prześwietlenie klatki piersiowej podstawowe badanie, które powinno być zlecone jeszcze przez lekarza rodzinnego, zanim trafisz do specjalisty. Na podstawie rentgenowskiego zdjęcia klatki piersiowej możemy rozpoznać lub wysunąć podejrzenie wielu chorób płuc, a także patologii związanych z chorobami układu krążenia.
- spirometria badanie polegające na pomiarze objętości oraz szybkości przepływu wydychanego przez pacjenta powietrza. Na podstawie nieprawidłowego wyniku spirometrii możemy rozpoznać POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc), astmę wysunąć podejrzenie np. włóknienia płuc. Badanie zwykle wykonuje i interpretuje pulmonolog.
- USG opłucnej wykonywane w przypadku podejrzenie obecności płynu w jamie opłucnej (przestrzeń, w której znajdują się płuca). Płyn może być wywołany przez zapalenie opłucnej i płuc, niewydolność serca, a także przez nowotwory płuca i opłucnej.
- USG płuc pozwala uwidocznić zapalenie płuc (szczególnie u dzieci). Z dużą czułością wykrywa zastój w krążeniu płucnym (ogólnie rzecz biorąc obecność płynu w tkankach płuc) będący podstawową przyczyną duszności w lewo-komorowej niewydolności serca.
- pulsoksymetria nieinwazyjny pomiar ilości tlenu przenoszonego przez hemoglobinę w krwinkach czerwonych. Prawidłowy wynik tego badania, u chorego odczuwającego spoczynkową duszność każe myśleć o duszności psychogennej
- USG serca (echo serca)podstawowe badanie pozwalające ocenić morfologię i funkcję serca. Niewydolność serca może być spowodowana obniżoną funkcją skurczową lewej komory serca, chorobami zastawek serca, chorobami miokardium (mięśnia sercowego np. kardiomiopatia przerostowa).
Badanie wysiłkowe
Niestety wszystkie powyższe badania nie zawsze pozwalają odkryć przyczynę duszności, ponieważ rutynowe testy są wykonywane w spoczynku. W większości przypadków objawy pojawiają się tylko w czasie wysiłku.
Test wysiłkowy pozwala obiektywnie ocenić wydolność wysiłkową, wykluczyć duszność psychogenną. Zmiany w USG płuc wykonanym bezpośrednio po wysiłku wskazują, że duszność jest kardiogenna.
Test wysiłkowy połączony z ciągłym zapisem EKG, czyli tak zwana elektrokardiograficzna próba wysiłkowa jest jednym z podstawowych badań wykrywających chorobę wieńcową, która nieleczona prowadzi do zawału.
U chorych z cukrzycą i często u kobiet jedynym objawem zwężeń w tętnicach wieńcowych jest duszność wysiłkowa.
Kiedy duszność wymaga natychmiastowej uwagi?
Bez względu na przyczynę, duszność jest objawem, który należy traktować poważnie. Sytuacje alarmowe, które uzasadniają wezwanie pogotowia lub wizytę na SOR to:
- niewyjaśniona nagła duszność doświadczana po raz pierwszy
- duszność w spoczynku
- duszność, której towarzyszy ból lub ucisk w klatce piersiowej, zawroty głowy lub pocenie się
- nagłe nasilenie duszności, jeśli chorujesz już na niewydolność serca, astmę lub rozedmę płuc.
